Nieuwsbrief juli 2019

Cursus Biodiversiteit

Wij (buurvrouwen Olga en Sione ) hebben meegedaan aan de cursus biodiversiteit die werd aangeboden door de Gagelvenne, de Cruydt-hoeck en de gemeente Ooststellingwerf. De cursus was op donderdag 25 april en vond plaats bij de Cruydt-hoeck. Onze groep was een divers gezelschap. Een paar gangbare melkveehouders/houdsters, een biologische melkveehouder, een omschakelende melkveehoudster, een akkerbouwer, een gestopte boer met land en een hobbyboer met vleesvee. En Jasper Helmantel van de Cruydt-hoeck en Kristianne vd Put van Vlechtwerk waren uiteraard aanwezig aangezien zij de cursus verzorgden.

Er was een goede sfeer in de groep en we hebben interessante discussies gevoerd over biodiversiteit versus landbouw. Er was openheid en ook vertrouwelijkheid. Alles kon gezegd worden. Natuurlijk zien we allemaal in dat er wat moet gaan veranderen. We zien ook allemaal in dat wij als agrariërs best een flinke rol hebben gespeeld in het verdwijnen van biodiversiteit in het landschap. En we zijn ons allemaal bewust dat het tijd is om het tij te keren. En iedereen aan tafel was al bezig veranderingen aan te brengen. Het lastige blijft dat je altijd met verschillende petten op zit. En die verschillende petten brengen verschillende belangen met zich mee. Ja ook wij zien graag bloemenrijk en kruidenrijk grasland, maar we willen ook voldoende opbrengst van het land halen zodat de koeien de gehele winter voldoende te eten hebben, of dat er een goede ziektevrije oogst aardappels van het land komt. Deze cursus was er op gericht om te kijken naar je huidige bedrijf en erf en hoe je in kleine stapjes haalbare veranderingen door kunt gaan voeren die bij jou en je bedrijf past en wat de biodiversiteit bevordert. En dat was zeer informatief en leerzaam. Soms denk je te groot, soms denk je te ingewikkeld, soms denk je in onmogelijkheden. Nee, wij gaan niet 60 hectare grasland opnieuw inzaaien met bloemenkruidenrijk gras wat pas in juli voor het eerst gemaaid gaat worden, maar je kunt wel een randje inzaaien in het land, of een strookje gras dat je nog ergens tussen wat silo`s hebt liggen afplaggen en inzaaien met bloemen/kruidenmengsel. Maai het randje langs je oprit eens niet en laat het fluitenkruid, boterbloem, gras enz. gewoon eens zijn gang gaan. Creëer een rommelhoekje aan de rand van je erf waar beestjes in kunnen huizen…. Al riepen #onzeboerenthuis wel gelijk dat dat broeinesten voor ratten en muizen zijn. Ja dat is ook biodiversiteit maar dat stukje biodiversiteit gaan we niet stimuleren zeg maar?

Na de cursus hebben we nog een rondleiding gehad over het bedrijf De Cruydt-hoeck. Indrukwekkend, mooi bedrijf. Wij hadden eigenlijk geen idee wat er allemaal komt kijken bij het telen van zaden. Interessant om te zien.

De week erna Is Kristianne bij ons op bedrijfsbezoek geweest. Gezamenlijk het bedrijf en erf over gelopen om te bekijken waar en hoe we aanpassingen konden doen om de biodiversiteit te stimuleren en verbeteren. Daar hebben we later dan weer een verslag van gekregen en daar kunnen we mee aan de slag. Tips als kuilbulten inzaaien met bloemenmengsel, bomensingel aanplanten rondom mestplaat, bomenhaagje aanplanten langs paardenbak en paarden/ezel landje, meer inheemse boomsoorten op erf aanplanten. Wat wij beide als erg fijn hebben ervaren is dat alles zeer individueel was, alle voorstellen binnen de mogelijkheden lagen, en dat alles besproken werd in haalbaarheid. Dus positief, wat kan er beter/anders in plaats van wat gaat er allemaal fout. We hebben nu een mooi verslag waar we mee aan de slag kunnen. In kleine stapjes want #onzeboerenthuis moeten soms nog even wennen aan bepaalde ideeën. Maar trots kunnen wij zeggen dat op beide bedrijven zijn de eerste bloemenmengsels al zijn gezaaid.

En wat we beide hebben ervaren is dat we een heel stuk bewuster bezig zijn met biodiversiteit. We kijken anders naar ons erf, naar strookjes grond, naar plekjes waar we wat kunnen planten of zaaien en naar beestjes… Ja mensen, … beestjes … en niet alleen de mooie vlinders en de oh zo nuttige, onmisbare en productieve bijen. Ook de muizen en ratten, dazen, spinnen, muggen, wespen, vliegen, torren en ander kruipende wezens zijn biodiversiteit. En die worden jaarlijks massaal uitgeroeid door de burgers die massaal naar ons boeren wijzen als het gaat over verminderde biodiversiteit…. Ook iets om eens over na te denken.

Wij zijn er van overtuigd dat heel veel boeren al heel bewust zijn van het belang en noodzaak van biodiversiteit en echt bezig zijn met natuur en landschap. Je hoort en leest steeds meer over bloemenstrookjes, plasdras aanleg, percelen later maaien, boomsingels aanleggen etc. Dit is mooi om te zien en daar mogen we trots op zijn! Laten we dat ook vooral tegen elkaar zeggen en laten we dat met elkaar ook blijven uitdragen om elkaar te stimuleren, om het de burger te laten zien en om andere boeren weer op ideeën te brengen en te overtuigen ook stappen te gaan zetten.

Bewustwording is de eerste stap !!

Gagelvenne, Cruydt-Hoeck en gemeente Ooststellingwerf bedankt dat jullie deze cursus mogelijk hebben gemaakt. Jasper en Kristianne, bedankt voor jullie kennis en enthousiasme, wij hebben ervan genoten !

Olga Graafstra, Appelscha en Sione van Delft,
Langedijke

Meer biodiversiteit op de boerderij!

Het project ‘Meer biodiversiteit op de boerderij’ is door Cruydt-Hoeck en Gagelvenne geïnitieerd en gaan draaien met financiering van de gemeente Ooststellingwerf. Ik mocht samen met Jasper Helmantel van Cruydt-Hoeck de workshop verzorgen en daarna bij alle deelnemers de erfbezoeken doen.

Wat werk ik met ontzettend veel plezier aan dit project!!! Zo positief, zo open, samen zoeken: Hoe kan er meer biodiversiteit op ‘mijn’ boerderij geïntegreerd worden? Bij alle deelnemers, ieder op zijn eigen manier is deze zoektocht open en oprecht.

De openheid en het zoeken naar hoe biodiversiteit op de boerderij geïntegreerd kan worden hebben alle bedrijven gemeen. Er is wel veel verschil in bedrijven en wat al aan biodiversiteit geïntegreerd wordt. Maar op elk bedrijf kan weer iets meer voor biodiversiteit gedaan worden. De adviezen ontstaan in samenspraak. Ideeën van de boer samen met suggesties van mij. Een enkeling is zo enthousiast dat ik die zelfs een beetje afrem. Want teveel in 1 keer willen, leidt vaak tot verslapping van aandacht en vervolgens in teleurstelling. De adviezen probeer ik zoveel mogelijk af te stemmen op waar een bedrijf en de eigenaren aan toe zijn. Praktisch, maar ook in denken over biodiversiteit. Dat betekent, dat ik soms ideeën die in mijn hoofd ontstaan niet uitspreek, terwijl ik ook probeer te zeggen waar het op staat als het om biodiversiteit gaat.

Veel adviezen gaan over minder netjes werken, gras onder de draad laten staan, spontane opslag bij een hoekpaal een jaar of 8 laten uitgroeien en dan weer een keer af te zagen om weer uit te laten lopen. Maar nooit alles tegelijk. Voor biodiversiteit is ‘gefaseerd’ een sleutelwoord. Dus gras van alle leeftijden, hergroei van struiken in alle leeftijden. Maak het rommelig en maak je werk niet af! Maar ook over erf beplanting. Op veel erven is nog een wereld te winnen. Zeker aan de achterkant kunnen enkele struiken of een boom al veel doen.

Volgend voorjaar, een jaar na het opstarten van het project, volgt voor de eerste groep van 16 deelnemers die nu bezocht zijn het onderdeel ‘Gluren bij de buren’ in kleine groepjes gaan we bij 1 of 2 bedrijven kijken en mag iedereen met elkaar delen wat gelukt is en waarom of waarom niet? Was iets praktisch niet mogelijk of omdat er ’tussen de oren’ geen ruimte voor was? Beide een goede reden. Maar gezien het enthousiasme en de zoekende houding van de deelnemers verwacht ik dat velen een stap(je) naar ‘Meer biodiversiteit op de boerderij’ hebben kunnen maken.

Voor een tweede ronde geven Jasper en ik aan het einde van de winter- begin voorjaar 2020 weer de workshop. Wederom in kleine groepjes van maximaal 8 deelnemers zodat dat er ruimte voor gesprek en uitwisseling is. Ook deze deelnemers krijgen een erfbezoek en de kans om ervaringen te delen tijdens ‘gluren bij de buren’. Er is ruimte voor 14 deelnemers. Aanmelden kan via: ansvergeer@hetnet.nl Ik kijk nu al naar deze tweede ronde uit!

Hartelijke groet,

Kristianne van der Put
(zelfstandige met Vlechtwerk en voor dit project ingehuurd door Cruydt-Hoeck)

In het nieuws!

Gebiedscooperatie Zuidoost-Fryslan, van waarde?

Maandagavond 15 april hadden we als Gagelvenne een avond georganiseerd met als thema; “Biedt een Gebiedscoöperatie meerwaarde door samenwerking tussen partijen in het landelijke gebied te versterken en gebiedsdoelen van meer kwaliteit te voorzien?” Hierbij zijn circa 35 aanwezigen die ieder op hun eigen wijze betrokken zijn bij (de inrichting van) Zuidoost-Fryslân met elkaar in gesprek geweest. Eerst heeft Jan-Olaf Tjabbering, gebiedsmakelaar en ervaringsdeskundige op het vlak van gebiedscoöperaties, ervaringen gedeeld vanuit de gebiedscoöperatie IJsseldelta. Al jaren wordt in het gebied samengewerkt aan de verschillende thema’s als leefbaarheid, landschap & natuur, agro & food, duurzaamheid & energie, recreatie & toerisme. Zie voor meer informatie www.gcijsseldelta.nl

Omdat wij als Gagelvenne in de dagelijkse praktijk merken dat samenwerken een must is om de uitdagingen in het gebied in te kunnen vullen, zijn verschillende partijen die betrokken zijn in ons werkgebied, uitgenodigd voor een eerste oriënterende bijeenkomst. Aanwezig waren o.a. veehouders, akkerbouwers, gemeente, provincie, scholen, plaatselijk belang, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Hogescholen, e.d..

Met elkaar zijn groepsgewijs de volgende 3 vragen beantwoord:

1. Kennismaking gericht op wie je bent en wat ieders belangen zijn in het gebied.
2. Wat houdt voor een ieder een brede en duurzame gebiedsontwikkeling in.
3. Is er een gezamenlijk belang en hoe zou daar vorm en inhoud aan gegeven kunnen worden.

Ongeveer iedereen erkende dat het nodig is om tot een vaste vorm van samenwerking te komen. Zo kunnen bewoners, ondernemers, belangenorganisaties en lokale overheden met elkaar hun doelstellingen veel beter verwezenlijken, dan los van elkaar. Ook kunnen we dan veel meer vanuit een gezamenlijke visie op ons gebied werken. Dit alles zorgt voor een sneller en beter resultaat.

Voor ons als bestuur en initiators van deze aanpak, hebben we voldoende input, energie en overtuiging gekregen om vervolgstappen te zetten. Deze vervolgstappen bestaan uit het formuleren van een gezamenlijke gebiedsvisie en het opzetten van een eerste concept voor de inrichting van de organisatie met daarbij een inhoudelijk startdocument met een aantal concrete projecten waaraan gewerkt gaat worden. De bedoeling is deze volgende fase eind 2019 af te ronden.

Tjerk Hof

Cursus Gezond Kruidenrijk voer

Op 2 en 11 juli organiseerde Platform Natuurlijke Veehouderij (PNV), in samenwerking met ANV Gagelvenne, een cursus over kruidenrijk grasland en bood leden van onze ANV de kans om energie en kennis op te doen voor een kruidenrijk menu voor de koe.

De eerste dag vond plaats bij de Cruydt-Hoeck in Nijeberkoop en werd verzorgd door Jan Paul Wagenaar en Sible van der Werf. Centraal stond het thema bodemgezondheid, graslandbeheer en het beheer en inpassing in de bedrijfsvoering. Dankzij diepgewortelde soorten, legt kruidenrijk grasland CO2 vast in de vorm van organische stof. Dit zorgt voor een betere bodemstructuur, meer diversiteit en voor belangrijke mineralen voor de dieren. Dit werd tijdens deze dag goed duidelijk, ook hoezeer diergezondheid is verbonden met bodem- en plantgezondheid bleek ook volop. Echter blijkt dat het nog best lastig is de economische voordelen goed in beeld te brengen (o.a. omdat onderzoeken vaak nog niet de gewenste schaalgrootte hebben). Ook is het veelal nog niet goed duidelijk hoe de ingezaaide kruidenrijke graslanden zich de komende jaren gaan ontwikkelen. Het beheer (en dan met name het bepalen van de juiste mest gift) is essentieel hierin, kruiden verliezen namelijk toch veelal de concurrentie met grassen onder (te) hoge bemestingsgiften.

Tijdens de tweede dag waren we te gast bij een van onze leden: Jaap Servaas van B&B “De Hoeve” in Noordwolde. Een erg mooie locatie, met daarbij ook een kruidenrijk perceel dat onlangs ingezaaid is. Deze dag werd verzorgd door Jan Paul Wagenaar en Hans NijBijvank.

Tijdens de ochtend ging hij in op hoe we voor onze koeien moeten zorgen voor het scheppen van de juiste voorwaarden voor goed microbioom in bodem, gewas, kuil, pens, darm, uier, dus dat variatie in het rantsoen hiertoe bijdraagt. Ook werd ingegaan op de werking van kruiden en hoe deze preventief en curatief ingezet kunnen worden. Tijdens het middagdeel demonstreerde Hans NijBijvank hoe je een kruidenrecept kunt toepassen bij kalverdiarree, ook deelde Hans zijn ervaringen met natuurlijke middelen die hij toepast in de praktijk. Benieuwd naar het kruidenrecept tegen kalverdiarree? In het onderstaande flmpje zie je hoe dit recept wordt toegepast op Melkveebedrijf de Batenburg in Giethoorn.

Tijdens beide cursusdagen was er veel uitwisseling tussen de deelnemende leden, in een laagdrempelige en prettige sfeer. Ook is uitgebreid gesproken over het belang van kennisuitwisseling en het bij elkaar brengen van veehouders. PNV werkt samen met o.a. Louis Bolk Instituut aan diverse proeven, met verschillende graskruiden mengsels, bemesting en maairegiems. Deze onderzoeken zijn gericht op het genereren (en uiteraard delen) van kennis en waarnemingen rondom biodiversiteit, ruwvoerkwaliteit en koegezondheid.

Onlangs is op twee Overijsselse bedrijven een onderzoek gestart naar de relatie tussen kruidenrijk grasland en de gezondheid van koeien. Twee weken voor afkalven tot en met vier weken na afkalven zijn de koeien verdeeld in twee koppels: die in ‘normaal’ grasland of op kruidenrijke percelen weiden. De uier- en klauwgezondheid wordt hierbij twee keer per week door een dierenarts gemonitord en de melk wordt onderzocht op vetzuursamenstelling. Ook volgt een drone het graasgedrag van de koeien om iets te kunnen zeggen over hun voorkeur. De eerste resultaten uit deze proef zullen eind augustus bekend worden. Wil je de presentaties van de cursusdagen ontvangen? Of meer weten over het cursusaanbod? Laat het ons weten.

Ellen de Lange
Natuurlijk Platteland

Op bezoek bij Koos en Ida Kooijman

De maatschap Koos (62) en Ida (57) Kooijman heeft een melkveebedrijf tegen de Drentse grens in Appelscha. Zij melken zo’n 70 koeien en hebben ongeveer 40 stuks jongvee.

Melkrobot
De maatschap beschikt over een splinternieuwe De Laval melkrobot V 300. De nieuwe robot is in de plaatst gekomen van de 11 jaar oude robot van hetzelfde merk. De belangrijkste reden om de robot te vervangen is, dat de V 300 meer capaciteit heeft en energiezuiniger is. Met 70 koeien wordt op dit moment zo’n 760.00 kg melk geproduceerd, maar Koos hoopt dit te kunnen verhogen naar 800.000 kg.

Dag en nacht weiden

De koeien worden vanaf april dag en nacht geweid. Door een slimme manier van het sturen van de koeien door middel van poortjes, hoeven de Kooijmans de koeien nooit op te halen. Er staan geen waterbakken in het land. De koeien komen naar de stal om te drinken. Als ze gedronken hebben, kunnen ze niet meer uit de stal voordat de robot heeft bepaald of het weer “melkenstijd” is. Kritische collega’s vragen zich wel eens af of het niet beter is water bakken in het weiland te zetten. Deze zouden dan hooguit een paar honderd meter van de stal staan. Het is voor de koeien weinig moeite om een klein paar stappen verder te lopen. Bovendien zijn de koeien bij warm weer op het heetst van de dag graag even in de stal. In de stal is het dan verhoudingsgewijs koel. Het asbest dak is vervangen door geïsoleerde sandwich panelen met voordelen in zowel de winter als de zomer. Achter de stal is nieuwe verharding aangebracht met zuurbestendig asfalt. De koeien worden er over geleid met mobiele afrasteringspalen op kleine betonplaatjes en een dubbel schriklint.

Van Friesland Campina naar A-ware
Sinds maart levert de maatschap de melk aan A-ware. Bij Friesland Campina (FC) is er volgens Koos geen vrijheid van levering meer door invoering van het fabrieksquotum. Dat quotum vervalt bovendien aan de fabriek als Koos en Ida met het bedrijf zouden stoppen. Bovendien waren Koos en Ida teleurgesteld in het besluit van FC dat zij niet in aanmerking komen voor levering van vlogmelk of planet proof melk omdat hun bedrijf “niet op de route ligt”.

A-ware betaalt een goede melkprijs en er is vrijheid voor de te leveren hoeveelheid. Aan de eisen voor een plusje op de melkprijs voldeed de maatschap al. Zij hoefden hiervoor geen investeringen te doen of de bedrijfsvoering anders in de richten. De melk(producten) gaan naar Albert Heijn (AH). Aan de weg is hiervoor een informatiebord geplaatst.

Het is Koos opgevallen, dat de sfeer in leveranciersvergaderingen bij A-ware veel “positiever en vrolijker” is merkt Koos dan bij FC. Tijdens de ledenvergaderingen van FC was er de laatste jaren veel kritiek.

Biologisch vanuit het hart
Koos en Ida hebben geen gecertificeerde biologische bedrijfsvoering. Alles wat zij hiervoor doen komt volgens mij “uit hun hart”. Zij hebben zo’n 50 ha weiland in gebruik. 25 ha normaal weiland in erfpacht en 25 ha natuurlijk grasland in pacht van Natuurmonumenten. Het land van natuurmonumenten heeft uitgestelde maaidata: 1 juni, 15 juni en 1 juli. Het product is inmiddels ingekuild of gehooid. Naar aanleiding van mijn vraag of het product ook ridderzuring bevat, liet Koos snel een foto zien. Regelmatig gaan Koos, Ida en hun dochter Iris op pas om deze handmatig te bestrijden in het natuurlijk grasland. In het andere grasland komt ridderzuring nauwelijks voor omdat het vóór de bloei meestal wordt gemaaid en vanzelf verdwijnt. Er worden in het geheel geen chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt. Om ook in het gewone grasland meer kruiden te krijgen heeft Koos in nieuw ingezaaid grasland kruiden laten bijmengen en is een ander deel doorgezaaid met kruiden. Alleen in het voorjaar wordt een klein beetje kunstmest gestrooid op het normale grasland. Wel wordt kali-zwavel bij gestrooid; dit is voor biologische bedrijven toegestaan. Doordat de jongveestal is omgebouwd van roostervloer met ligboxen naar potstal kan ook veel stalmest worden aangewend. En ….. natuurlijk is zo’n huisvestingsysteem diervriendelijker.

Het bedrijf gebruikt in het geheel geen antibiotica meer. Koos geeft trots aan, dat hiervoor per 1 september a.s. de “dierdagdosering” nul is. Eventuele mastitis wordt bestreden met biologische middelen.

Waarom dan niet helemaal biologisch? vroeg ik mij dan af. Koos hielp me snel uit de droom: de omschakeling kost in de overgangsperiode teveel. Aanvoer van biologisch (kracht)voer leidt tot fors hogere kosten, terwijl er aan de opbrengstenkant er nog niets tegenover staat. Daarnaast vindt Koos, dat de controlerende instantie SKAL teveel eisen stelt. Tevens geldt er voor biologische melk geen garantie voor een hogere melkprijs omdat, de afzet van biologische producten helaas nog erg tegen valt. Soms verdwijnt de melk in de fabriek in de tank van de regulier geproduceerde melk.

Koos zegt, dat als hij hun bedrijf gecertificeerd biologisch had willen maken, zij dat hadden moeten doen tijdens de periode van de melkquotering. Toen waren de omstandigheden gunstiger.

Arie den Blanken