Nieuwsbrief februari 2021

Van het bestuur: Voorwoord

Beste leden,

We begonnen 2021 met nog steeds de Covid-19 problemen. Dat heeft voor de één meer gevolgen dan voor de ander, maar het heeft verschrikkelijk veel impact op de hele wereld.

Zoals jullie in december 2020 via de kerstgroet hebben kunnen lezen, is er het afgelopen jaar weinig contact geweest tussen leden en bestuur. Toch is het bestuur wel actief geweest, al was het minder dan we gewend zijn. In deze nieuwsbrief willen we jullie op de hoogte brengen van de belangrijkste ontwikkelingen.

Het afgelopen jaar hebben we geen algemene ledenvergadering georganiseerd. We waren er klaar voor, maar ook wij werden ingehaald door Covid-19.
Dit jaar hopen we in de zomer een zomeravond excursie te kunnen gebruiken om ook de jaarvergadering te houden. Een combinatie dus.

Voor alle duidelijkheid vermelden we, dat de kascontrole vorig jaar wel gewoon heeft plaats gevonden. De kascontrolecommissie vond geen onregelmatigheden bij de financiën.

Mocht er geen zomeravond excursie gehouden kunnen worden, dan denkt het bestuur aan een online vergadering. We gaan zien wat de mogelijkheden zijn.

Veel leesplezier met deze nieuwsbrief!

Het Bestuur.

ELAN, stand van zaken HVLDD

Wat is HVLDD en voor wie is het eigenlijk? HVLDD staat voor herstel van landschapselementen in het gebied van de droge dooradering. Met droge dooradering wordt hier het gebied met houtwallen en bosjes in Friesland bedoeld. Het gaat dan met name om het gebied van de Noardlike Fryske Wâlden en ELAN Zuidoost Friesland. In onderstaande tabel is de stand van zaken in meters (m) en in aantallen (st) in het werkgebied van ELAN aangegeven:

Ten opzichte van de planning van het project, zijn we nu op circa 2/3 qua uitvoering van het herstel. Herstel houdt in, dat elementen met achterstallig onderhoud opgeknapt worden door middel van zagen en doorplanten. Als het op kaalslag lijkt, is dat soms eerst even schrikken. Maar op veel plekken is al te zien, dat herstel enorm kan verbeteren en aantrekkingskracht heeft op vogels, insecten en dergelijke. ELAN moet blijven uitleggen dat het uiteindelijk daar om gaat. Dat valt soms niet mee, omdat de bomen zichtbaarder zijn dan wat er in het element leeft. Landschapsbeheer Friesland regelt de uitvoering en kan goed onderbouwen, waarom en hoe iets gezaagd moet worden maar op sommige plekken blijft er weerstand bestaan.

Nieuw is, de compleet nieuwe aanleg. Niet overal goed mogelijk, maar toch dat is op een redelijk aantal plekken wel gebeurd.

Er is nog steeds de mogelijkheid aan te vragen voor het herstel van een aantal poelen of voor de aanleg van een poel. Kijk op www.elan-zofriesland.nl voor meer informatie of bel met kantoor ELAN: telefoon 0512-383800

Grytsje van der Sluis

Het boerenerfavontuur

Doordat we allemaal opgezadeld werden met het covid-19 virus dat ons land binnenkwam, waren we genoodzaakt onze cursussen en workshops stil te leggen. Jammer!
Na een aantal weken radiostilte in het bestuur van onze vereniging, begonnen we ons af te vragen, wat we nog wel voor onze leden kunnen betekenen.
Biodiversiteit leek ons een onderwerp wat iedereen aanspreekt; daar werd op doorgeborduurd.
Eerst werd er een plan gemaakt om het financieel te regelen. De Rabobank heeft het Coöperatiefonds. Daaruit is op bepaalde perioden subsidie aan te vragen. Het Gagelvenne-plan werd ingediend en goed gekeurd. In de betreffende ronde van geld weggeven, werden er 40 aanvragen door verschillende verenigingen ingediend. 31 plannen kregen een goedkeuring, waaronder het Gagelvenne-plan. In verband met Corona, zou het toegekende bedrag op een ludieke manier worden uitgereikt. Het ludieke bestond er uit, dat er een auto langs het Rabokantoor in Heerenveen zou rijden en na een kleine uitleg van het project, de cheque zou worden uitgereikt. Als Gagelvenne meenden dat we deze cheque ook op een ludieke wijze moesten ophalen. Dus gingen er 2 bestuursleden met trekker en wagen naar Heerenveen. Dit werd wel gewaardeerd! De cheque had een waarde van 3000 euro. Hierna kon ons plan concreet worden.

Nieuw is, de compleet nieuwe aanleg. Niet overal goed mogelijk, maar toch dat is op een redelijk aantal plekken wel gebeurd.

Grytsje van der Sluis

Het boerenerfavontuur

We hebben bijenhotels besteld bij de Welkoop in Oosterwolde. Toen bleek dat dit bedrijf ook financieel wel wilde bijdragen, hebben we het nog verder uitgebreid met de aanschaf van nestkastjes voor de huismus.
Met dank aan de Rabobank en Welkoop Oosterwolde hebben we een bijenhotel en een nestkastje aangeboden aan alle leden en vrijwilligers van Gagelvenne. Zij kunnen hiermee de biodiversiteit op onze bedrijven helpen behouden en verbeteren, al is het maar een klein beetje.

Hans Frederiks

Water

Vanuit de Regiodeal Zuid-oost Friesland heeft het waterschap middelen gekregen om water in het gebied te conserveren. U kunt dan denken aan het verhogen van duikers in dammen of extra dammen met stuwende duikers om het water op uw bedrijf op het door u gewenste peil te houden. Het waterschap kan u bijstaan met advies en een eventuele tegemoetkoming. Fase 1 is al in volle gang. Met fase 2 wordt binnenkort gestart. Wanneer u geïnteresseerd bent, kunt u zich aanmelden via uw rayonbeheerder of bij Jan van der Velde jvandervelde2@wetterskipfryslan.nl

Nimda Schelhaas

Voederbieten telen in samenwerking met een akkerbouwer

Vanuit kringloopgedachte is het verbouwen van eigen krachtvoer, zelf of in samenwerking met een akkerbouwer, interessant. De komende periode willen wij als ANV Gagelvenne samen met Living Lab natuurinclusieve landbouw aan de slag met dit thema door het onder de aandacht brengen van een aantal gewassen en het opzetten van een cursus.

Dit voorjaar gaat een kleine groep van 3 melkveehouders voederbieten telen in samenwerking met een akkerbouwer. Met de hoogste kVEM-opbrengst per hectare is het een zeer productief gewas en kan het resulteren in een forse besparing op het krachtvoer. Mochten er meer boeren geïnteresseerd zijn in het voeren van voederbieten, dan kunnen ze contact opnemen met Tjerk Hof (tjerk@mtshof.nl) In bijgevoegde whitepaper is meer informatie te vinden over de teelt, oogst en bewaring, de voederwaarde van voederbieten en ervaringen van melkveehouders.

Komend najaar willen we samen met Living Lab een cursus opzetten over de rol van voedergewassen in een samenwerking akkerbouw-melkveehouderij, het effect op bodem, de bedrijfskringloop en de inpassing van voedergewassen in het rantsoen. Geïnteresseerden kunnen zich melden bij info@gagelvenne.nl

Anne Jansma
Livinglab

Gebiedscoöperatie Zuidoost Friesland in de startblokken

Wat twee jaar geleden begon als een ‘verkennend gesprek’, heeft nu geleid tot de daadwerkelijke start van de Gebiedscoöperatie Zuidoost Friesland. Wij hebben in de afgelopen periode gesproken met diverse gebiedspartijen, waaronder de ABO Ooststellingwerf, de gemeente Ooststellingwerf en Staatsbosbeheer. Uit deze verkenning hebben wij de conclusie getrokken, dat alle partijen het belang van samenwerking op gebiedsniveau inzien en daar hun bijdrage – in welke vorm van ook – aan willen leveren via een gebiedscoöperatie. Het brede doel van de coöperatie is het realiseren van een vitaal en kwalitatief hoogstaand buitengebied waar het goed wonen, werken en recreëren is. Het is vanzelfsprekend dat ‘de landbouw’ een onderdeel vormt binnen de gebiedscoöperatie, zowel bestuurlijk als op projectniveau. Uit gesprekken met diverse partijen kwam veelvuldig het thema ‘verdroging’ ter sprake, evenals aandacht voor de kwaliteit van de bodem, biodiversiteit en het verdienmodel.

Op dit moment wordt er volop gewerkt om de gebiedscoöperatie in de benen te krijgen. Er wordt gezocht naar bestuursleden, we werken aan een huisstijl en website, ontwikkelen projecten en proberen onze plek te vinden in het speelveld van het gebied. Als vertegenwoordiger vanuit de landbouw zal Tjerk Hof plaatsnemen in bestuur met logischerwijs de portefeuille landbouw. Voor meer informatie kunt u hem benaderen of algemeen projectuitvoerder Jan-Olaf Tjabringa (tjabringa@cultuurland.com – 06-27095640).

Tjerk Hof, Henk Vrijhof en Jan-Olaf Tjabringa

Start Biodivers Cultuurland Ooststellingwerf

Een van de eerste projecten van de Gebiedscoöperatie Zuidoost Friesland is het project ‘Biodivers Cultuurland Ooststellingwerf’. Het project is ontwikkeld vanuit de ANV Gagelvenne, de WBE Midden-Ooststellingwerf, de imkersvereniging Ooststellingwerf en het Biosintrum. In het kort behelst dit project het volgende: Het op grote en kleine schaal versterken van de biodiversiteit door het koppelen van streekeigen biodiversiteitsinitiatieven in de gemeente Ooststellingwerf onder een gezamenlijk samenwerkingsverband tussen boer en burger, met een digitaal platform om zo de impact van de lokale initiatieven voor de biodiversiteit te ondersteunen, te versterken en uit te voeren.

In de komende maanden (rekening houdend met de richtlijnen in verband met Covid-19) werken wij aan het ontwikkelen van een digitaal platform om initiatieven met elkaar te verbinden, organiseren wij lezingen, excursies en starten wij kleine deelprojecten om de biodiversiteit te versterken. Wilt u meedoen met dit project, ziet u kansen voor samenwerking of wilt u het ‘gewoon’ ondersteunen? Laat uw stem dan horen en/of wordt voor minimaal € 10,00 per jaar sponsor om zo samen te werken aan meer biodiversiteit in Ooststellingwerf. Voor meer informatie: Jan-Olaf Tjabringa (tjabringa@cultuurland.com 06-27095640).

Jan-Olaf Tjabringa

Bodem APK geeft inzicht in de bodem

Vijftien boeren van Gagelvenne doen mee aan Bodem APK. Een project waarbij je meer inzicht krijgt in de bodem op je eigen bedrijf én in de maatregelen om de bodem te verbeteren. Bodem APK staat voor Analyse, Planvorming en Kwaliteitsverbetering. Gedurende twee teeltseizoenen (2021-2022) leer je de bodem beter beoordelen en krijg je handvaten om deze te verbeteren. Onderdeel is het bezoek van een goed en een minder goed perceel. Op beide percelen worden profielkuilen gegraven en bodemmonsters genomen voor uitgebreide analyses, waarbij o.a. ook het bodemleven wordt meegenomen. Op basis van de resultaten van de kuilen en de analyses worden maatregelen voorgesteld die tot verbetering moeten leiden.

Ik ben in het najaar bij deze 15 bedrijven geweest, heb de percelen bekeken en de profielkuilen gegraven. Daarbij kwamen verrassende zaken naar boven. De profielkuil van het goede perceel geeft inzicht hoe een goede bodem eruit ziet, waar let je op bij het beoordelen van de bodem en wat kun je er aan aflezen. Vervolgens naar het perceel wat als minder goed werd bestempeld. En dan vergelijken: wat is hier anders, proberen te achterhalen waarom zo’n perceel het niet doet. Vele oorzaken kunnen hieraan ten grondslag liggen.

Een paar voorbeelden: storende lagen in de ondergrond, dichtgereden grond, ongedierte in de bovenste laag, onbalans in de voedings- en kalktoestand van de grond. Tijdens de bezoeken is ook gelijk aangegeven wat de mogelijke verbetermogelijkheden zijn. Dit varieerde van: kalk strooien, (diep)woelen, organische stof aanvoeren en betere ontwatering. Het is wel maatwerk; voor elk perceel zijn specifieke werkzaamheden nodig. In het algemeen geldt wel dat bij de meeste slechte percelen de bodem ernstig verdicht is. Ga daarom niet bij te natte grond het veld op én zorg voor een lage bandendruk (is minder gewicht en een lagere bandenspanning).

Een prima bodem met mooie korrelige structuur, valt rul uiteen. De wormen doen hun werk.

Bodem met verrichte en matige structuur: de grond breekt in scherpe breuk lijnen. De gewaswortels zoeken de wormenkanalen op om er doorheen te gaan. Waarschijnlijk ook te weinig actieve organische stof in de bodem.

Bovenstaand twee foto’s van de profielkuilen met toelichting, onderstaand een foto van gewenst en ongewenst bodemleven.

Het tweede bezoek (voor zover de COVID19maatregelen dit toelaat) zal dit voorjaar plaatsvinden, waar de bodemanalyses besproken gaan worden. Eén van de bedrijven zal als pilotbedrijf gaan fungeren waar meerdere verbetermogelijkheden toegepast gaan worden om te laten zien wat de effecten ervan kunnen zijn. Er wordt ook een open dag georganiseerd, waar ook de leden van Gagelvenne voor uitgenodigd worden.

In Bodem APK Friesland werken CLM, WUR en LTO Noord samen en Bodem APK wordt financieel mogelijk gemaakt door de provincie Fryslân en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling van de EU, Europa investeert in zijn platteland.

Durk Durksz,
Begeleider BodemAPK

Nimda Schelhaas en Mary van Valkenhoef vol overtuiging biologisch boer!

Als Gagelvenners zijn we razend benieuwd waarom Nimda en Mary biologisch boer zijn geworden. Reden voor een bezoekje aan de V.O.F. Schelhaas & Van Valkenhoef in Oosterstreek. Zittend op afstand in de kalverstal vertelden zij mij wat hun drive is.

Groei naar biologisch
De stap naar biologisch had een geleidelijke aanloop. Om zoveel mogelijk melk uit gras halen werd er al bewust met dag en nacht geweid. Nimda heeft dat goed in de vingers. Hij is weidecoach bij de Stichting Weidegang. Er werd al weinig kunstmest gestrooid en er werden nog nauwelijks gewasbeschermingsmiddelen gebruikt. Het extra werk werd onvoldoende gewaardeerd. Aankoop van producten is goedkoper dan je eigen gras.
Nimda en Mary wilden een meerprijs voor de melk, maar weidemelk en Planet Proof melk leveren maar kleine plusjes op de melkprijs. Welke andere mogelijkheden zijn er dan?, zo vroegen zij zich af. De stap naar biologisch zet je niet zomaar. Zeker in de omschakelingsperiode vergt het veel extra energie en werk, ook administratief! Mary’s werk buitenshuis hield op, dus kwam er meer arbeidsinzet beschikbaar voor het bedrijf. Dat gaf het laatste zetje om per 1 maart 2019 de omschakelperiode naar biologisch te starten. Vanaf 1 april a.s. is het bedrijf volledig SKAL gecertificeerd, maar sinds 1 oktober 2020 mag al biologische melk worden geleverd. Nimda en Mary zijn inmiddels vol overtuiging biologisch boer!
Er worden 80 koeien gemolken, welke zijn gehuisvest in een ligboxenstal met een dichte vloer en zand in de boxen.

Op zoek naar een afnemer met een goede melkprijs
Tijdens de omschakelingsperiode gaf Friesland Campina aan geen interesse te hebben in meer biologische melk. Na op zoek te gaan naar alternatieven, heeft het bedrijf zich aangesloten bij de leveranciersvereniging Eko Holland. De melk wordt verwerkt door diverse zuivelondernemingen, zoals A-Ware, Arla, Coevorden en zelfs Kaaslust in Oosterwolde. De ontvangen melkprijs is op dit moment € 0,505/kg, terwijl de prijs voor gangbare melk ergens tussen de € 0,35 en 0,40 ligt. Maar er staat natuurlijk tegenover, dat de kosten hoger zijn en de melkproductie per ha lager is.

Nimda noemt een paar belangrijke voorwaarden voor biologisch boeren: Zodra beweiding mogelijk is, moeten de koeien naar buiten en er moet minimaal 200 dagen per jaar worden geweid. Derogatie is niet mogelijk, dus er mag maximaal 170 kg stikstof uit dierlijke mest worden aangewend. Meer is ook niet nodig, betoogt hij. De klaverrijke weiden leveren voldoende stikstof.

Nimda en Mary zijn duidelijk: “We zullen in de toekomst allemaal anders moeten boeren. Zo zullen we minder stikstof en CO2 moeten uitstoten en meer aan biodiversiteit moeten doen. Dat is nodig voor het behoud van de schepping. Maar dat kan alleen als onder de noodzakelijke verandering een verdienmodel ligt. Dat betekent onder andere, dat de consument meer biologische melk zal moeten kopen!”. Overigens heeft de Coronacrisis wel voor een omzetstijging gezorgd. Arla Biologisch had in 2020 een groei van maar liefst 17,5 % !

Graslandvernieuwing
Klei- en veengrond hebben van nature een hoger opbrengend vermogen dan zandgrond. Is met een lagere mestgift op zandgrond een goede opbrengst wel mogelijk? Nimda geeft aan, dat dit voor humusrijk grasland zeker mogelijk is. Voor akkerbouw is dat lastiger. Het bedrijf heeft op dit moment 54 ha grasland en 4 ha akkerbouw, waarop maïs wordt geteeld. Omdat biologische bedrijven niet twee jaar achtereen het zelfde gewas mogen telen, wordt het maïsland jaarlijks gebruikt voor graslandvernieuwing. Het bedrijf kiest hiervoor een graszaadmengsel van 50 % BG4 en 50 % BG11, waaraan 2 soorten witte klaver, 2 soorten rode klaver, smalle weegbree en cichorei worden toegevoegd. De laatste twee zorgen door hun bodembedekking voor minder onkruid tijdens droogte. Meer biodiversiteit aan de randen van de percelen ontstaat vanzelf als je langs de sloten niet bemest en de hekkelspecie steeds afvoert.

Akkerbouw
Biologisch snijmaïs telen blijkt moeilijk. Omdat onbehandeld zaad wordt gebruikt, is er veel last van vogelvraat. In 2020 moest zelfs 0,5 ha worden overgezaaid. Verder is de mechanische onkruidbestrijding lastig en vergt veel werk. Maar zonder bemesting gaf de mais op gescheurd grasland een prima opbrengst van 13,5 ton droge stof per ha.
Hoewel akkerbouw op zandgrond lastig is, denken Nimda en Mary toch na over verbreding van het bedrijf door meer specifieke akkerbouwgewassen te gaan telen. Dat de samenleving steeds minder dierlijke producten gaat eten en meer plantaardig speelt op de achtergrond mee.

Biologische boeren zijn blije boeren
“Biologisch boeren is leuk”, zegt Mary. “Ook gebruiken we biologische koffie, thee en suiker. Zelfs de schoonmaakmiddelen zijn biologisch!”
Nimda: “Je bent veel meer bezig met de natuur. Het is een leuke club enthousiaste mensen. Bij excursies van gangbare bedrijven zag ik dikwijls glimmende trekkers en stoffige afgematte boeren. Bij biologische bedrijven zie ik glimmende boeren maar stoffige afgematte trekkers.”

Arie den Blanken