Nieuwsbrief juli 2021

Van het bestuur

Voorwoord

Beste leden

Onze eerste snede in de kuil zal ons lang heugen. Eindelijk weer een hoge opbrengst. Er kwam  voldoende water voor de volgende snede welke ook binnen is. Ook voor de derde snede is er in tegenstelling tot voorgaande jaren voldoende water gevallen.

In agrarisch Nederland volgen de probleemdossiers elkaar snel op. Onduidelijkheid is troef, maar duidelijk is, dat er veel veranderingen op ons afkomen. Het zal de een veel harder treffen dan de ander en daar liggen verschillende oorzaken aan ten grondslag. Natura 2000, veenweide problematiek, stikstof en de nieuwe omgevingswet, om er maar een paar te noemen.

We kunnen als bestuur deze problemen niet oplossen, maar we kunnen wel initiatief nemen om processen te organiseren en te regisseren om aan de slag te gaan met de steeds weer nieuwe eisen die de maatschappij aan ons stelt.

We stellen in deze nieuwsbrief de oprichting van de Gebiedscoöperatie Zuidoost Friesland voor. Ook lees je, dat onder de paraplu van de gebiedscoöperatie binnen de gemeente Ooststellingwerf het project Biodivers Cultuurland Ooststellingwerf is gestart. Verder geven we een eerste schets van een data initiatief. Beide mogelijkheden waar ook de  Gagelvenne-leden gebruik van kunnen maken.

Verder willen we op 3 september een BBQ organiseren, voor leden, donateurs en onze vrijwilligers. De uitnodiging hiervoor volgt nog. Ook zijn op de BBQ mensen van de Groene Grond coöperatie en van de Gebiedscoöperatie aanwezig. Het is dan ook mogelijk om met hen van gedachten te wisselen over de mogelijkheden voor grondruil en over projecten waarmee zij bezig zijn.

In deze nieuwsbrief doen we ook alvast een vooraankondiging voor een paar cursussen, namelijk Cursus “Samenwerking akkerbouw en melkveehouderij” en de cursus “Meer biodiversiteit op de boerderij”.

Tenslotte kun je lezen, welke visie Hans van Wijk uit Bakkeveen heeft op biologisch boeren.

De jaarvergadering willen we in november houden. We hopen dat corona onder controle blijft, zodat we elkaar ook dan weer veilig kunnen ontmoeten.
Fijne zomer en tot 3 september op de BBQ!

Het Bestuur.

Oprichting Gebiedscoöperatie Zuidoost Friesland

In de afgelopen 2 jaar heeft Tjerk Hof namens de Gagelvenne zijn bijdrage geleverd aan de verkenning voor de oprichting van een Gebiedscoöperatie in Zuidoost Friesland. Er zijn vele gesprekken gevoerd, er is geluisterd naar kansen voor opgaven, wensen, samenwerkingsverbanden en veel meer. Daarbij stond de vraag centraal of een Gebiedscoöperatie meerwaarde kan bieden bij het realiseren van een vitaal en kwalitatief buitengebied in Zuidoost Friesland. En zo ja, wat kan deze coöperatie dan voor het gebied betekenen? Met gepaste trots kunnen wij melden dat deze pioniersfase nu overgaat in een echte startfase!

Op dit moment zijn wij – bestuur en ondersteuning – volop bezig met de oprichting van de Gebiedscoöperatie Zuidoost Friesland. Naast de praktische werkzaamheden die hiermee gepaard gaan, richten wij ons op de samenwerking tussen partijen en uiteraard op de inhoud. Een van de eerste projecten welke al gestart is, is Biodivers Cultuurland Ooststellingwerf. Zie hierna.

Doel

De Gebiedscoöperatie heeft als doel, het realiseren van een vitaal en kwalitatief buitengebied in Zuidoost Friesland. Wij richten ons in eerste instantie op de thema’s ‘Water, Biodiversiteit, Landschap, Landbouw en Leefbaarheid’. Het werkgebied is gelijk aan het werkgebied van de Regiodeal Zuidoost Friesland.

Het bestuur van de Gebiedscoöperatie Zuidoost Friesland bestaat op dit moment uit Regina ter Steege, Yolt IJzerman en Tjerk Hof. In de dagelijkse praktijk worden zij ondersteund door Henk Vrijhof en Jan-Olaf Tjabringa.

Start Biodivers Cultuurland Ooststellingwerf

Met biodiversiteit als belangrijk thema in Ooststellingwerf is dit jaar gestart met het project Biodivers Cultuurland Ooststellingwerf. Dit is een samenwerkingsverband tussen boer en burger om meer zichtbaarheid te geven aan kleinschalige groene initiatieven in de gemeente. In Ooststellingwerf zijn de afgelopen jaren al diverse kleinschalige initiatieven opgezet door lokale verenigingen. Voorbeelden hiervan zijn het inzaaien van bloemenstroken en bermen door de Agrarische Natuur- en milieuvereniging Gagelvenne, het plaatsen van eenden korven door Wildbeheereenheid Midden-Ooststellingwerf en het plaatsen van insectenhotels door Imkersvereniging Ooststellingwerf.

Met de start van Biodivers Cultuurland Ooststellingwerf wordt beoogd deze streekeigen initiatieven te verenigen en hun impact op de biodiversiteit te versterken door middel van een gezamenlijk samenwerkingsverband tussen boer en burger en een digitaal platform dat al deze initiatieven meer zichtbaarheid geeft. De trekkers van het project zijn de Agrarische Natuur- en milieuvereniging Gagelvenne, Wildbeheereenheid Midden-Ooststellingwerf, Imkersvereniging Ooststellingwerf en het Biosintrum. Het project Biodivers Cultuurland Ooststellingwerf wordt mede mogelijk gemaakt door een biobased subsidie vanuit de gemeente Ooststellingwerf. Het project zal één van de eerste projecten zijn die vanuit de Gebiedscoöperatie Zuidoost Friesland uitgevoerd wordt. Projectleiders zijn Agnes Dokter (dokter@cultuurland.com) en Jan-Olaf Tjabringa (tjabringa@cultuurland.com – 06-27095640)

Agnes Dokter komt uit Oosterwolde en heeft een achtergrond in duurzame ontwikkeling van bedrijven en sectoren op het vlak van onderzoek en advies. Daarnaast heeft zij veelvuldig ervaring met ondersteund projectmanagement. Haar ervaring en interesse in de onderwerpen biodiversiteit, natuur en landbouw komen goed samen in dit project.

Zie ook www.cultuurland.com

Jan-Olaf Tjabringa

Data initiatief (Farm Sytems)

Data zijn nodig om duurzaam te produceren. Melkveehouders worden daarbij ondersteund door toeleveranciers (met name voerbedrijven en fokkerijorganisaties) en verwerkers (zuivelbedrijven) met informatie over gebruikte productie middelen en geproduceerde hoeveelheid en kwaliteit. Dit zijn vaak geaggregeerde gegevens. Een deel van deze gegevens komen uit de managementsystemen van de veehouder. Hierbij is hij/zij nu afhankelijk van ketenpartijen die al dan niet bewerkte data aanleveren of terug leveren.

De wens is om dit om te keren, zodat de agrariër data heeft waarmee direct en real time gestuurd kan worden op basis van ruwe data (zonder ketentoets). Om zeker te zijn van een werkbaar systeem is het wenselijk om het nieuwe datamanagementsysteem modulair op te bouwen. Dat betekent dat begonnen wordt bij de bodem, respectievelijk graslandbeheer. Een van de eerste ontwikkelingen is, het door ontwikkelen van de digitale graslandgebruikskalender, inclusief een app-toepassing. Deze module vormt dan het startpunt voor  Farm Systems. Modulaire opbouw heeft eveneens als voordeel dat de individuele veehouder zelf kan bepalen welke onderdelen voor hem relevant zijn en dus toegevoegd moeten worden.

Aan de hand van deze eerste ‘module’ wordt getoetst, welke data beschikbaar zijn, of deze voldoende omvang en aansluiting hebben om te kunnen analyseren en te beoordelen welke adviezen hieruit naar voren komen. Deze resultaten worden getoetst aan de huidige werkwijze rondom graslandgebruik, zodat de meerwaarde van Farm Systems inzichtelijk wordt.

Gagelvenne volgt het nieuwe data initiatief op de voet. Nimda Schelhaas en Tjerk Hof zijn nauw betrokken bij de ontwikkeling van de digitale grasland gebruikskalender. Farm Systems  gaat aansluiten bij bestaande studiegroepen en nieuwe studiegroepen die nog gevormd gaan worden.

We houden jullie op de hoogte van de ontwikkelingen en zodra Farm Systems in de praktijk toegankelijk is gaan we hier extra aandacht aan besteden.

Tjerk Hof

Vooraankondiging Cursus Samenwerking akkerbouw en melkveehouderij

Voor een veehouder is vanuit de kringloopgedachte het verbouwen van voedergewassen al dan niet in samenwerking met een akkerbouwer interessant. Ook vanuit het perspectief van de akkerbouwer zitten er voordelen aan een samenwerking met een melkveehouder. In het najaar organiseren wij als ANV Gagelvenne samen met Living Lab natuurinclusieve landbouw Fryslân een cursus over dit thema. Het doel van de cursus is om kennis, nieuwe inzichten en inspiratie op te doen over kringlooplandbouw, samenwerking en bijpassende teelten daarbij rekening houdend met bodemkwaliteit en het versterken van de functionele agrobiodiversiteit.

Globale opzet cursus- Samenwerking akkerbouw en melkveehouderij

Bijeenkomst 1: Introductie, achtergrond en perspectief samenwerking akkerbouw en melkveehouderij en ervaringen met voedergewassen in de praktijk
Bijeenkomst 2: Bodemkwaliteit en management in relatie tot gewaskeuze en teeltmaatregelen
Bijeenkomst 3: Teelten passend in rotatie en duurzame samenwerking
Bijeenkomst 4: Afsluiting. Inhoud wordt bepaald samen met deelnemers.

Geïnteresseerden kunnen hun belangstelling kenbaar maken via info@gagelvenne.nl . De cursuskosten moeten nog worden vastgesteld.

Het bestuur

Cursus “Meer biodiversiteit op de boerderij”

Dinsdag 9 november gaat de cursus “Meer biodiversiteit” weer van start. Met Kristianne van der Put en Jasper Helmantel behandelen we samen met de deelnemers de mogelijkheden hoe we de biodiversiteit op het boerenerf verbeterd kan worden. Vervolgens krijgen de deelnemers de tijd om de mogelijkheden op hun erf te bedenken.

Daarna bezoekt Kristianne de deelnemers op hun eigen erf om de door hun bedachte ideeën te bespreken en op papier vorm te geven. Zo heeft Kristianne voor ons de beplanting (lijsterbes, vogelkers, vlier, meidoorn, enz.) uitgezocht voor het herstellen van een boswal en langs de gevel van de schuur bessenstruiken ingetekend.

In het voorjaar is er een terugkomdag “gluren bij de buren” om de deelnemers de door hen genomen verbeteringen te evalueren.

Lijkt deze cursus jou ook interessant, alles is vrijblijvend, verkennend, open en vooral gezellig, geef je dan op. De cursus gaat in het voorjaar van 2022 voor de laatste keer van start.

Trea Doornenbal

Kijk voor het cursusaanbod regelmatig op onze website www.gagelvenne.nl

Hans van Wijk heeft een overtuigende visie op biologisch boeren

Onlangs reed ik naar Bakkeveen om voor deze nieuwsbrief door middel van een interview te horen welke visie Hans heeft op biologisch boeren. Hij vertelde zo enthousiast en overtuigend over zijn wijze van biologisch boeren, zodat ik hem nauwelijks vragen hoefde te stellen. Hieronder de highlichts van zijn verhaal.

Zijn vader had voor die tijd een redelijk groot melkveebedrijf in Steenbergen, bij Roden. Toen Hans nog erg jong was, moest zijn vader door gezondheidsproblemen het aantal melkkoeien inkrimpen tot zo’n 25 stuks. Het deel van het melkquotum werd verkocht en het grootste deel van het grasland werd omgezet in akkerbouw. Hans volgde de Lagere Landbouwschool en de Middelbare Landbouwschool, waar de vakken veehouderij, akkerbouw en biotechnologie zijn hoofdvakken waren. Thuis werkte hij op de boerderij, maar heeft ook op diverse andere bedrijven veel geleerd. Hij werkte 13 jaar als reservaat medewerker bij Staatsbosbeheer.

Nieuw bedrijf in Bakkeveen
In 2006 werd een nieuw bedrijf in Bakkeveen aangekocht, maar het bestaande bedrijf werd aangehouden. Toen het melkquotum kwam te vervallen ontwikkelde Hans met zijn vrouw Klaartje dit bedrijf tot een volwaardig biologisch melkveebedrijf met 120 melk- en kalfkoeien met bijbehorende jongvee. Het zijn dubbeldoelkoeien, Fleckvieh zuivere en kruisingen. Ook heeft het bedrijf zo’n 25 ossen. Omdat de nuchtere kalveren heel weinig waard waren, hield hij ze zelf. “Opfokken is weinig werk” zegt Hans. “Daarna lopen ze in een natuurgebied en worden zonder krachtvoer groot. Na 2,5 á 3 jaar wegen ze 450 kg geslacht.” Het vlees werd aan huis verkocht.

Hans en Klaartje zijn lid van “De Natuurweide”, de belangen vereniging voor biologische melkveehouders in Nederland. De melk wordt geleverd aan Coöperatie EKO Holland en wordt in verschillende fabrieken verwerkt. De melk voldoet aan de hoogste eisen en mag in allerlei biologische producten worden verwerkt.

In 2019 is over de gehele lengte van de stal er een fraai vorm gegeven stuk bij aan gebouwd. Het voorste deel is opslagruimte, melkstal en wachtruimte; het achterste deel is een potstal voor droge koeien.

In de ligboxen wordt gehakseld stro gebruikt. Dat verteert het best en bindt de ammoniak. Je hebt dan meer organisch gebonden stikstof, zegt Hans.

Beweiding en voerderwinning
‘s-Zomers worden de koeien dag en nacht geweid rondom de boerderij in Bakkeveen. Daarvoor is 32 ha grasland beschikbaar. Het grasland bestaat uit zandgrond met een dikke humusrijke zwarte bovenlaag van een halve meter dik. Deze laag houdt water vast, waardoor de grond minder droogtegevoelig is en het gras niet diep hoeft te wortelen. Klaver en kruiden komen er van nature in voor. Ik zaai geen klaver of kruiden in”, zegt Hans. “dat zijn exoten voor alle soorten grond welke elders in Nederland of in het buitenland worden gekweekt. Na een paar jaar verdwijnen ze omdat ze hier niet van nature voorkomen”.

Ruwvoer wordt voornamelijk gewonnen op het bedrijf in Steenbergen. Daar is 45 ha grasland. Ook beschikt het bedrijf nog over ruim 15 hectare grond met beperkingen. In verband met het transport worden balen gemaakt.

Ook het krachtvoer komt van het eigen bedrijf. In Steenbergen wordt daarvoor voornamelijk gerst, rogge of haver geteeld. Snijmaïs vormt geen onderdeel van het bouwplan. Hans beredeneert: “Maïs is eiwitarm, dus zou ik (biologisch) eiwit moeten aankopen. Dat is onbetaalbaar; soja kost b.v. 45 ct/kg. Bovendien is maïs slecht verteerbaar; 30 % komt in de mest.” Toen nog maïs werd geteeld liet hij mest scheiden. Er bleef 30 % dikke fractie over. Nu wordt geen mest meer gescheiden want er zou geen dikke fractie overblijven.

Hans laat het graan pletten en mengen met plantaardige mineralen. Deze mineralen worden 100 % benut, terwijl gewone mineralen en likstenen een benutting hebben van maar 50 %. Deze mineralen zijn in Nederland niet verkrijgbaar. Hij koopt ze in Duitsland. Zijn krachtvoer heeft een hoger VEM dan aangekocht brok. De kringloop wijzer geeft aan, dat hij 95 % eiwit van eigen bedrijf heeft. Vorig jaar was dat 90 %.

Drive
Wat was uiteindelijk de drive van Hans om biologisch melkveehouder te worden? “Het werk bij Staatsbosbeheer?”, vraag ik. “Nee” zegt Hans, “maar het met de natuur mee werken in plaats van het proberen de natuur naar je hand te zetten, maakt het boeren veel interessanter en leuker. Het benaderen van je bedrijf als geheel systeem, waarbij elke kleine verandering door onszelf of door de natuur, effecten heeft, is een hele uitdaging. En dat heeft elk mens nodig.“

Arie den Blanken